İstihdamı hizmetler sürüklüyor

Güvenlikçiler: İstihdam dostu bir sektör

Dün açıklanan işgücü piyasası Ekim dönemi (Eylül-Ekim-Kasım) verileri işsizlik  artışında duraklamaya işaret ediyor. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı Eylül dönemine kıyasla yüzde 9,4’den 9,3’e gerileyerek az da olsa düşüş sergiledi. Betam’ın tahmini de tarım dışı işsizlik oranının yüzde 11,7'den 11,6’ya gerilediğini gösteriyor.

            İşsizlikteki değişimlerin işgücü ile istihdamdaki değişimlerin sonucu olduğu maulm. İstihdam artışı geçen döneme kıyasla biraz daha düşük: Yüzde 1,2 yerine 1,1. Buna karşılık Eylül döneminde büyük artış gösteren işgücü (yüzde 1,4) Ekim döneminde yüzde 1 artmış. İşsizlikteki sınırlı düşüş de bu gelişmeden kaynaklanıyor. Mevsim ve takvim eteksinden arındırılmaya rağmen işgücü ve istihdam rakamlarının aydan aya yüksek oynaklık gösterdiği dikkat alınırsa işsizlikte zaman zaman düşüş gerçekleşmesinin fazla üzerinde durmamak gerekir. Büyümede belirgin bir artış ortaya çıkıncaya kadar işsizliğin yükselmeye devam etmesini bekliyorum.

Hizmetlerde olağanüstü istihdam artışı

            Kriz ertesinde büyüme istihdam ilişkisinde çok önemli bir değişiklik söz konusu. İstihdamı neredeyse tümüyle hizmet sektörü sürüklüyor. Tarımda istihdam artışı tamamen durdu. Sanayide artış 74 binle sınırlı. Artış oranı yüzde 1,6’dan ibaret. Eylül-Ekil-Kasım döneminde sanayi üretim artışının yüzde 3,9 olduğu düşünülürse bu  makul bir istihdam artışı. Sanayide istihdam artışlarının daha çok verimlilik kazanımlarına dayanması sağlıklı bir gelişme. İnşaatta yıllık istihdam artışı oransal olarak yüksek: Yüzde 6,2. Ancak inşaat toplamda küçük bir paya sahip olduğundan mutlak artış 110 binden ibaret. İstihdam artışının çok büyük bölümü hizmetlerden kaynaklanıyor. Bu sektörde çalışan sayısı son bir yılda 806 bin artmış. Artış oranı yüzde 6,9.

            Bu oldukça şaşırtıcı bir gelişme. 2012 3. çeyrek itibariyle hizmetlerde GSYH, diğer ifadeyle katma değer artışı yüzde 1.4. Bu rakam yüzde 6,9’luk istihdam artışıyla karşılaştırıldığında, ek istihdamın hiç katma değer yaratmadığı gibi mevcut istihdamın da verimini düşürdüğü görülüyor! Böyle bir gelişme ancak geçici bir süre belki olabilir; özellikle kamuda yüksek istihdam artışları gerçekleşiyorsa. Yine de bu kadar yüksek istihdam artışını açıklamakta güçlük çektiğimi belirtmeliyim. Tabi ölçüm hataları da olabilir. İstihdam mı abartılıyor yoksa GSYH mı eksik ölçülüyor? Araştırılmaya değer.

İşsizlik birikiyor

            Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (Betam) dün yayınladığı İşgücü Piyasası Görünümü araştırma notunda hizmet kesiminin alt sektörlerindeki istihdam değişimleri mevsim etkisinden arındırılarak inceleniyor. Hizmetlerdeki istihdam artışının özellikle bir kaç sektörde yoğunlaştığı görülüyor. İdari ve destek hizmet faaliyetleri, kamu yönetimi ve savunma, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri alt sektörleri son bir yılda hizmetlerde yaratılan 820 binlik istihdamın 652 binini (yüzde 80) yaratmış. Bu alt sektörlerde GSYH artışı da daha yüksek: Yüzde 3,5 ile 4 arasında. Kamu istihdamı işsizlik artışını sınırlıyor.

            Hizmet istihdamındaki anormal artış nereden kaynaklanırsa kaynaklansın kalıcı olacağına ihtimal vermiyorum. Bir tarafta düşük büyüme, diğer tarafta da fazlasıyla istihdam yaratan bir büyüme söz konusu. Bana öyle geliyor ki Türkiye işgücü piyasası henüz açığa çıkmayan işsizlik biriktiriyor. İlerde beklenmedik sarsıntılar ortaya çıkabilir.