Uncertainty regarding EU membership is increasing

Last week the Center for Economics and Foreign Policy Studies (EDAM) published an interesting public opinion survey about the attitudes of Turkish citizens on Turkey's potential membership in the European Union. While I was preparing to write a column on the findings of this survey, I read in Today's Zaman the striking statement made by Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan on Turkey's EU membership and a possible alternative. Let's first start with the prime minister's statement -- then I will be back to the survey. According to Today's Zaman, Erdoğan speaking to reporters during a televised program on Friday said Turkey is now seeking alternate options amid fading hopes regarding the EU process in light of the adamant opposition to Turkey's membership by a number of EU member countries. Erdoğan also added that “Turkey is seriously considering being part of the Shanghai Cooperation Organization [SCO].” Wikipedia defines SCO as an intergovernmental mutual-security organization that was founded in 2001 in Shanghai by China, Russia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan and Uzbekistan. I do not need to explain at length the reasons why the SCO is far from an alternative to the EU. First of all, the SCO is not an integrated economic zone like the EU, which represents a market worth $17 trillion in gross domestic product (GDP) on Turkey's doorstep. It is also not an alternative to NATO as a mutual security organization, at least not in the foreseeable future, nor is it a model of democracy to envy. Erdoğan is probably aware of these facts. This statement could be seen as a means of pressuring the “adamant opposition,” signaling the threat that the EU can definitely lose Turkey. Nevertheless, I am of the opinion that Ankara has seriously started to consider the option of an exit from the EU membership process. If I am right, we have to admit that Ankara should also consider some alternatives to EU membership. When I heard of Erdoğan's statement on SCO membership, I was reminded of what Russian Ambassador Vadim Lukov, councilor of President Vladimir Putin for the G-8 and BRICS -- an association of emerging national economies: Brazil, Russia, India, China and South Africa --  told me during a workshop in France last autumn (see my column of Sept. 3, “BRICS a challenge to the supremacy of the West”). He said that Erdoğan probably told Putin in Moscow that Turkey intended to enhance cooperation with BRICS and become the sixth member in the association. This eventual membership would certainly be a more effective option than the SCO to rise against the EU, if this is Erdoğan's real aim. Be that as it may, Erdoğan seeking alternatives to the EU is perfectly in line with the majority of Turkish opinion. EDAM asked if in the next five years Turkey should a. persist with EU membership (33.3 percent said yes) b. abandon the membership track but formulate a new relationship based on mutual interest (19.7 percent said yes) c. no need for a new relationship (25.7 percent said yes) d. create a rival organization to the EU (14.5 percent said yes) This is sad, particularly for the “experts” like me defending the option of persisting (in EDAM's survey 87 percent of these “experts” opted for persevering), but we have to admit that the majority of Turks (not Kurds, since 88 percent of the voters for the Peace and Democracy Party [BDP] declared being in favor of membership) have become averse to EU membership. The reasons for this aversion are well known: The majority of Turks have lost their patience amid the war of attrition led by certain “adamant opposition” against Turkish EU membership, but we also witnessed during recent years the rise of a hardly justified self-confidence. Now, two-thirds of Turkish citizens are obviously euroskeptic, but this majority does not agree on an alternative. In fact, the three options other than membership reveal the ideological cleavages across the Turkish public. The partisans of “a new relationship based on mutual interest” can be considered as the people wishing Turkey to be anchored in the West but not ready to dilute national sovereignty in the EU. The people opting for both “no need for a new relationship” and “create a rival organization” (all together about 40 percent of the responses) should be considered hawkish nationalists. Not very surprising! Some time ago Prime Minister Erdoğan had declared that time is running out and if by 2023 -- which became a fateful date for Turkey due to obscure reasons -- Turkey had not secured its EU membership, this page would definitely have to be turned. This cannot be an empty promise this time. I am afraid that we are slowly advancing towards an uncertain and troubled future.

‘Informality' in the Turkish labor market

The largely widespread informality in the labor market is, for sure, one of the major structural problems in Turkey. A number of reports and many articles have been published on the subject, but I think the issue continues to be one of the least known and understood. Let me be precise from the beginning: By “informality” I mean, in the Turkish context, those workers who are not registered with the Social Security Institution (SGK). These workers are, of course, deprived of their health care and retirement rights.
The main reason for the ignorance concerning this informality is due to its very diversified character in Turkey. We frequently hear and read that almost half of the workers in the country are unregistered. Then the majority of people immediately think of the wage earners and blame the greedy capitalists for these “unfortunates.” In fact, wage earners constitute only 37 percent of unregistered workers. The majority of the informality includes, indeed, a conglomerate of different worker categories such as employers, self-employers and unpaid family workers. For these three categories, non-registration with the SGK is an individual decision and avaricious capitalists have nothing to do with that. The motivations behind this decision are another matter, and I will discuss them briefly below. The table below summarizes the latest state of the informality in the labor market in Turkey. Informality (unregistered workers) in Turkey (October 2012) The first point to be highlighted is the widespread informality in the agriculture sector. Approximately 85 percent of workers in this sector are not registered with the SGK. There has been little improvement since October 2005 (88 percent unregistered), which is the earlier comparable statistical series (not present in the table). The second point is the informality among unpaid family workers. The rate of unregistered unpaid family workers is almost 92 percent, albeit lower to some extent in the nonagricultural sectors. This phenomenon is not surprising given the level of dependence of this category of workers (mostly females and young persons in agriculture) on the head of the household, who is very often a self-employed male or employee of a small business. The critical point in Turkish informality is the individual decision of the self-employed to not register. The informality rate in agriculture is 74 percent in this category of worker and 56 percent in nonagricultural sectors. A comparatively lower rate in nonagricultural sectors might be explained by the presence of “modern” professionals like doctors, lawyers and financial consultants, who not only have higher incomes (thus more able to pay social security premiums), but are also more eager to secure their retirement. I should say that since October 2005 there has been no significant improvement in informality among the self-employed. Obviously, in households headed by a self-employed individual with unpaid family workers the decision to pay or not to pay social security premiums depends on multiple factors such as level of income and state of health coverage. This kind of informality must be addressed with other policies than those designed for wage earner informality. Wage earner informality, in other words the rate of unregistered wage earners, was 22 percent in October 2012, and a large majority of them were working in nonagricultural sectors. One informal wage earner out five is not negligible, of course, but I would like to remark that there has already been an improvement in this category. In October 2005, the wage earner informality rate was 30 percent. Admittedly, unregistered employment deserves more attention because it has many factors that adversely impact the economy. These include the problems small enterprises experience in accessing finance. On the other hand, productivity is declining in the markets, and the state loses much money due to unpaid social security premiums. Informality (unregistered workers) in Turkey (October 2012) Number of unregistered workers in thousand; in brackets their percentage in each category Agriculture Non agriculture Total Wage earners 627 (87.2) 3.196 (22.0) 3.823 (25.1) Employers 56 (58.3) 225 (19.6) 281 (22.6) Self employers 1.883 (73.7) 1.180 (56.0) 3.063 (65.7) Unpaid family workers 2.755 (94.2) 314 (75.3) 3.069 (91.9) Total 5.321 (84.6) 4.915 (27.0) 10.236 (41.6)

Tahmin hatalarının dayanılmaz maliyeti

IMF Baş iktisatçısı Olivier Blanchard

Ekonomik kurumlarda çalışan iktisatçılar iktisat politikalarına yol göstermek amacıyla gelecekle ilgili tahminlerde bulunurlar. Bu tahminleri yaparken iktisat teorisinin bulgularını, bu bulgulardan yola çıkılarak inşa edilmiş modelleri ve bu modellere dayanan ampirik araştırmaları kullanırlar. Ne ki, tüm bu araçlar çoğu zaman ekonomik gerçekleri iyi yansıtmaktan uzaktırlar. Diğer ifadeyle hatalıdırlar. Sorun şu ki bu hatalar akademik makalelerde yapılan hatalarda olduğu gibi yazarlarını bağlayan beceriksizlikler gibi masum değildirler. Yanlış politikaların uygulanmasına neden olabilirler. Yanlış politikalar da daha düşük büyüme ve daha yüksek işsizliğe yol açarak topluma yüklü bir fatura çıkarabilir.

Geçtiğimiz aylarda tahmin hatalarına ve sonuçlarına dair basına pek yansımayan hararetli bir tartışma başladı. IMF’in baş iktisatçısı neo-keynesçi  Olivier  Blanchard (Dainel Leigh ile) geçen yılın Ekim ayında yayınlanan IMF’in World Economic Outlook’unda ilginç bir kutu yayınladı. Bu kutuda özellikle durgunluk dönemlerinde tahmincilerin mali politikanın gelir etkilerini yanlış tahmin ettiklerini, dolayısıyla büyüme ve işsizlik tahminlerinde de yanıldıklarını savundu. Analize bir dizi eleştiri gelince kısa süre önce IMF çalışma tebliği olarak “Growth Forecast Errors and Fiscal Multipliers” (“büyüme tahmini hataları ve mali çarpanlar”) başlıklı yeni bir çalışma yaptılar. Bu çalışmada ilk analizlerini bir dizi sınavdan geçirerek görüşlerinin arkasında olduklarını ikna edici şekilde ortaya koyuyorlar.

Konu oldukça teknik. İktisatçı olmayanların da anlayabilmesi için dilim döndüğü kadar basitleştirmeye çalışayım. Bütçede yapılacak 100 TL’lik harcama kısıntısının / artışının ya da vergi indiriminin / yükseltilmesinin toplam gelirde yapacağı nihai değişime “mali çarpan” diyoruz. Normal zamanlarda bu nihai etki belirli bir gelişmişlik düzeyindeki ekonomilerde 50 TL civarında tahmin ediliyor. Buna karşılık durgunluk dönemlerinde, özellikle faizler sıfıra dayanıp para politikası etkisini kaybettiğinde Blanchard mali çarpan etkisinin 2-3 kat arttığını gösteriyor. Nedenleri ayrı bir konu.

Daha az işsiz olabilirdi

Durgunluk dönemlerinde mali çarpanların değerlerinin gerçekte olduklarından daha  düşük kabul edilerek istikrar programları tasarlamanın vahim sonuçları söz konusu. 2008 yılanda başlayan küresel krizin aşırı kamu borcundan muzdarip Avrupa ülkelerinde yıkıcı etkileri oldu. Yunanistan’da, Portekiz’de, İrlanda’da İspanya’da kamu borçları patladı, diğer ülkelerde de büyük artışlar oldu. Durgunluk ortamında kamu borçlarının hafifletilmesi ister istemez gündeme geldi. Bunun yolu da ilk aşamada bütçe açıklarını köklü biçimde azaltmak için kamu harcamalarını kısıp vergi gelirlerini artırmaktan geçiyordu. Ama ikinci aşamada büyümenin desteklenmesi , en azından ekonomik küçülmenin asgariye indirilmesi gerekiyordu.

Tam da bu noktada Troyka’nın (IMF, Avrupa Birliği Komisyonu ve Avrupa Merkez Bankası ortaklığı) istikrar programları çuvalladılar. Mali çarpanları normal zamandaki gibi zannettiklerinden büyüme tahminlerinde yanıldılar. Başta Yunanistan olmak üzere kemer sıkan ülkelerde  ekonomik küçülme her yıl tahminlerden daha fazla oldu. Dolayısıyla işsizlik de her defasında tahmin edilenden daha yüksek çıktı. Eğer bu hatalar yapılmamış olsaydı, ya da en aza indirgenebilseydi, kemerler zamana yayılarak sıkılabilir, dolayısıyla daha az küçülme ve daha az işsizlik olabilirdi. Böyle bir “itirafın” IMF’den gelmesi de ayrı bir ironi. 

Bid for regional power could be realized through peace

Murat Bozlak, a deputy from the pro-Kurdish Peace and Democracy Party (BDP), was quoted in an interview with the Taraf daily on Jan. 13 as saying: “Turkey, after solving the Kurdish issue, will become a serious power in the Middle East. …The whole world knows that the faces of Kurds in Iraq and Syria as well as in Turkey are turned towards Ankara. The Middle East is being shaken by an earthquake. … Order cannot be established in this region without solving the problem of 40 million Kurds. If Turkey solves this problem, it will become a very serious power.”
Kurdish deputy Murat Bozlak This kind of statement from a member of the Kurdish national movement is not the first but it is, for sure, the most clearly expressed, at least to my knowledge. The ambitions of the ruling Justice and Development Party (AK Party) leaders who toy with the idea of a Turkey that is a main regional power capable of bringing order to its troubled region is well known. I have already discussed in this column the economic prerequisites of this ambition. I do not want to come back to them. I can simply reiterate that a fairly high and sustainable growth not based largely on exports but also on productivity and innovation that is capable of at least controlling the unemployment level is necessary but not enough. The Kurdish problem must absolutely be solved not only for political reasons but also for economic purposes if Turkey wishes to become a real regional power capable of reshaping the Middle East. Indeed, the Kurdish problem constitutes a fetter for Turkey, threatening its political as well as economic stability. I would like to make here a digression regarding the word “solution.” I do not believe that the Kurdish problem will have a final solution even in the medium term. The new institutional setup for Turkey, as well as within the region, regarding political and cultural rights for Kurds will be an evolutionary process that will take decades. The “solution” we are talking about should be understood as the end of the armed clash, which not only envisions the disarming of the terrorist Kurdistan Workers' Party (PKK), and at the same time, the continuation of the political combat under democratic rules which supposes, of course, a regime really deserving of a “democratic” epithet. Coming back to our purpose, I must say that I agree with the approach of Bozlak, who puts the Kurdish problem in a larger context. Since the strategic shift initiated by Ankara concerning Iraqi Kurdistan, the borders of the Kurdish problem specific to Turkey have been enlarged to the whole Kurdish area in the Middle East. Starting a new process of dialogue with Abdullah Öcalan, the leader of the PKK who is jailed in İmralı Prison, the Turkish government was certainly aware of the regional dimensions of this problem since Ankara's strategic rapprochement with the Kurdish Regional Government (KRG) and since the Syrian upheaval. Let me reiterate at this point that Öcalan had told his brother, Mehmet Öcalan, who visited him two weeks ago, that the Democratic Union Party (PYD), an armed Kurdish movement in Syria close to the PKK, must collaborate with the Free Syrian Army against Bashar al-Assad. The process of economic integration, including energy trade, with northern Iraq is crucial for Turkey for economic as well as political reasons, but it cannot be achieved without establishing peace and satisfying the demands for democratic rights for Kurds within Turkey. Nechirvan Barzani, the prime minister of the KRG, during a conference held in Arbil a month ago in which 800 leaders from key international energy operators were present, estimated that northern Iraq had reserves of oil and gas amounting to 45 billion barrels and 3 trillion cubic meters, respectively. Currently, the oil fields of northern Iraq produce barely 250,000 barrels per day and nothing with regards to natural gas. According to Barzani, the KRG is on track to export 1 million barrels of oil a day by 2015 and 2 million by 2019. If these forecasts are realized, the oil revenues of the KRG will multiply eightfold within years. What historic irony! Turkey, which had only a few years ago considered the Kurdish autonomous region in Iraq a major threat to its national unity, now considers it a strategic partner. Iraq this year became Turkey's top trading partner, taking over the spot from Germany. Most Turkish exports are directed to northern Iraq. If Turkey can find a political solution to its Kurdish problem, I believe the Kurdish oilfields will definitely be the main factor reshaping the region and that a new era will begin in the Middle East.

İstihdamı hizmetler sürüklüyor

Güvenlikçiler: İstihdam dostu bir sektör

Dün açıklanan işgücü piyasası Ekim dönemi (Eylül-Ekim-Kasım) verileri işsizlik  artışında duraklamaya işaret ediyor. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı Eylül dönemine kıyasla yüzde 9,4’den 9,3’e gerileyerek az da olsa düşüş sergiledi. Betam’ın tahmini de tarım dışı işsizlik oranının yüzde 11,7'den 11,6’ya gerilediğini gösteriyor.

            İşsizlikteki değişimlerin işgücü ile istihdamdaki değişimlerin sonucu olduğu maulm. İstihdam artışı geçen döneme kıyasla biraz daha düşük: Yüzde 1,2 yerine 1,1. Buna karşılık Eylül döneminde büyük artış gösteren işgücü (yüzde 1,4) Ekim döneminde yüzde 1 artmış. İşsizlikteki sınırlı düşüş de bu gelişmeden kaynaklanıyor. Mevsim ve takvim eteksinden arındırılmaya rağmen işgücü ve istihdam rakamlarının aydan aya yüksek oynaklık gösterdiği dikkat alınırsa işsizlikte zaman zaman düşüş gerçekleşmesinin fazla üzerinde durmamak gerekir. Büyümede belirgin bir artış ortaya çıkıncaya kadar işsizliğin yükselmeye devam etmesini bekliyorum.

Hizmetlerde olağanüstü istihdam artışı

            Kriz ertesinde büyüme istihdam ilişkisinde çok önemli bir değişiklik söz konusu. İstihdamı neredeyse tümüyle hizmet sektörü sürüklüyor. Tarımda istihdam artışı tamamen durdu. Sanayide artış 74 binle sınırlı. Artış oranı yüzde 1,6’dan ibaret. Eylül-Ekil-Kasım döneminde sanayi üretim artışının yüzde 3,9 olduğu düşünülürse bu  makul bir istihdam artışı. Sanayide istihdam artışlarının daha çok verimlilik kazanımlarına dayanması sağlıklı bir gelişme. İnşaatta yıllık istihdam artışı oransal olarak yüksek: Yüzde 6,2. Ancak inşaat toplamda küçük bir paya sahip olduğundan mutlak artış 110 binden ibaret. İstihdam artışının çok büyük bölümü hizmetlerden kaynaklanıyor. Bu sektörde çalışan sayısı son bir yılda 806 bin artmış. Artış oranı yüzde 6,9.

            Bu oldukça şaşırtıcı bir gelişme. 2012 3. çeyrek itibariyle hizmetlerde GSYH, diğer ifadeyle katma değer artışı yüzde 1.4. Bu rakam yüzde 6,9’luk istihdam artışıyla karşılaştırıldığında, ek istihdamın hiç katma değer yaratmadığı gibi mevcut istihdamın da verimini düşürdüğü görülüyor! Böyle bir gelişme ancak geçici bir süre belki olabilir; özellikle kamuda yüksek istihdam artışları gerçekleşiyorsa. Yine de bu kadar yüksek istihdam artışını açıklamakta güçlük çektiğimi belirtmeliyim. Tabi ölçüm hataları da olabilir. İstihdam mı abartılıyor yoksa GSYH mı eksik ölçülüyor? Araştırılmaya değer.

İşsizlik birikiyor

            Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (Betam) dün yayınladığı İşgücü Piyasası Görünümü araştırma notunda hizmet kesiminin alt sektörlerindeki istihdam değişimleri mevsim etkisinden arındırılarak inceleniyor. Hizmetlerdeki istihdam artışının özellikle bir kaç sektörde yoğunlaştığı görülüyor. İdari ve destek hizmet faaliyetleri, kamu yönetimi ve savunma, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri alt sektörleri son bir yılda hizmetlerde yaratılan 820 binlik istihdamın 652 binini (yüzde 80) yaratmış. Bu alt sektörlerde GSYH artışı da daha yüksek: Yüzde 3,5 ile 4 arasında. Kamu istihdamı işsizlik artışını sınırlıyor.

            Hizmet istihdamındaki anormal artış nereden kaynaklanırsa kaynaklansın kalıcı olacağına ihtimal vermiyorum. Bir tarafta düşük büyüme, diğer tarafta da fazlasıyla istihdam yaratan bir büyüme söz konusu. Bana öyle geliyor ki Türkiye işgücü piyasası henüz açığa çıkmayan işsizlik biriktiriyor. İlerde beklenmedik sarsıntılar ortaya çıkabilir.

Undesirable tradeoff

Current account deficit with and without energy In my last column (“Erdem Başçı, central banker of the year,” Jan. 12, 2013), I wrote: “I am afraid that an undesirable tradeoff between these multiple goals will be unavoidable in 2013. Advanced indicators show that we will probably be obliged to forget the rebalancing process. I do not think that net exports will continue to contribute positively to economic growth this year. Domestic demand has started to increase, but at the same time imports have also started to increase more than exports.”
The last economic outlook and forecasts published by Bahçeşehir University's Center for Economic and Social Research (BETAM) (“Revival becomes clearer,” January 2013) seems to confirm this prediction, at least for the moment. Industrial production increased in November along with an increase in consumption and investment. One can easily assert that the decrease in loan interest rates is playing its role in the revival of domestic demand, as expected. BETAM forecasts 3 percent year-on-year growth for the last quarter of 2012. Admittedly, this is much better than the performance in the third quarter, when the Turkish economy was content with a mere 1.6 percent growth rate. That said, 3 percent growth is still far from the 4 percent desired and hoped for by the government and central bank. However, the reaction of demand to lower interest rates takes time, and we should expect further increases in domestic demand in the coming months. I think that 4 percent growth, and even more, is doable in this context. However, the problem would be that this growth risks being unbalanced. Now, the government and central bank are committed to the preservation of positive net exports. In other words, the goal for economic growth is not only its increase to a sufficient level that will stop the increase in unemployment but also to keep its balanced character. According to BETAM's forecasts, the last quarter of 2012 is likely to mark an end to the export-led growth that has prevailed since the third quarter of 2011. Indeed, BETAM expects a higher increase in imports than exports, which seem to be running out of steam, along with the revival of domestic demand. An early return of the Turkish economy to its traditional pattern of growth based exclusively on domestic demand would be very sad. This is the first time since the 1990s that Turkey is seeing a decrease in its current account deficit (CAD) without being in economic crisis. In the case of a return to the traditional pattern of growth, one would have to admit that the Turkish economy would face a dilemma: Accept insufficient growth to minimize the CAD, or push growth up but endorse an increasing CAD. Currently, economic growth is in fact becoming very volatile with ups and downs. This high volatility will in turn keep the average growth rate quite low in the long run, something between 3 and 4 percent. Economic growth of about 4 percent based on domestic demand is quite possible for 2013. In this case, we will witness a moderate increase in the CAD. I do not think that its financing will be a problem this year. However, this should not conceal the fundamental structural problem. As I have argued many times in this column, the Turkish economy seems to be trapped in a low-growth regime. The basic reason for this trap is the lack of competitiveness of Turkish industry coupled with low domestic savings. As defended by some Turkish economists, a low-valued Turkish lira can make a positive contribution to this problem, but the relatively high inflation (6-7 percent) prevents this from being a solution. The central bank cannot approach its targeted inflation of 5 percent when the Turkish lira is depreciating. So, cost-cutting and productivity-enhancing reforms remain. Labor market reforms, such as a regional minimum wage or severance pay system, have either been canceled or postponed. A new electricity law aimed at restoring the country's competitiveness in production and distribution of electricity is waiting on Parliament. There have been many statements and rumors circulating about a very important income tax reform, but there is no proposed bill as of yet. It is clear that Turkey cannot claim to be the main regional power without establishing a decent, sustainable growth regime. The problem is that politically, this is not an easy task because reforms will unavoidably affect  many well-established interests in the country. At present, Turkey is focused on the Kurdish issue and the electoral period that is approaching. I am afraid that Turkey will not be capable of escaping from the trap this time, either.

Anadoluhisarı’nın yok olan esnafı

Anadolu Hisarı çarsısı

Yıl başında Anadoluhisarı’nın son üç bakkalından bir olan Kafkas bakkal  kapandı. Bu semtte yaşamaya başladığımız yaklaşık 30 yıl önce cami kavşağındaki ahşap binanın alt katında ‘sinekli bakkal’ diye adlandırdığımız bakkal vardı. Oradan Boğaz yoluna inen sokakta bir yorgancı çalışırdı. Önce onlar kapattı. Aynı sokakta bir ciltçi, hemen yanında kundura tamircisi yanında da bir terzi calışırdı. Önce ciltçi ardından kundura tamircisi onun ardından da terzi kapandı. Terzinin terk ettiği dükkan bir kadın tarafından tadilatçı olarak çalıştırıldı ama o da kapattı. Dere boyundaki Kızıl serçe sokaktaki bakkal da kapattı.

Bugün DİA’nın bulunduğu binada küçük bir ana okulu açılmıştı. Bizim küçük oğlan Yaman da bir süre gitmişti. Ana okulu bir kaç yıl dayandı sonra Hisar’ı terk etti. Bir de kalaycımız vardı. Epey direndi ama sonunda o da kapattı. Yerine pideci açıldı. 5-6 yıl sonra o da kapattı. Otobüs durağının arkasındaki yufkacı dükkanı oldukça uzun ömürlü oldu. Ama 2 yıl önce o da kapıya kilit vurdu. Yanında elektronik alet tamircisi vardı kapandı. Halen unlu mamul satıcısı dükkanda önce bir bakkal ardından kadın kuaförü ve eczane faaliyet gösterdiler bir süre. Cadde üzerinde elbise temizleyicisi, yanında da tuhafiyeci vardı. Hepsi kapandı. Yerlerine bir dönem  sabuncu ile billuriyeci açılmıştı, onlar da kapandı. Oğuz bakkalın yanında da kadın kuaförü vardı o da kapandı. Yanındaki kasabın ise kapanalı yıllar oldu. Daha anılacak esnaf zayiatı var ama bu kadar yeter.

İstatistikler doğruluyor

Bu keder verici esnaf kıyımı cereyan ederken Anadoluhisarı’nın yakınına önce Carrefour, sonra Migros sonunda da semtin göbeğine DİA açıldı. Anadoluhisarı’nın kaybolan esnaf dokusunun öyküsünün okurlara yabancı geldiğini hiç sanmıyorum. P

Pek çok semtte bu öykünün benzerlerinin yaşandığına kuşkum yok.  Tarım dışında kendi hesabına çalışan erkeklerin sayısını veren aşağıdaki grafik de beni doğruluyor. Esnaf sayısını doğrudan veren istatistiklere sahip değiliz. Bununla birlikte tarım dışı sektörlerde kendi hesabına çalışan erkek sayısının iyi bir gösterge olduğunu kabul edebiliriz

TÜİK Hanehalkı İşgücü Anektleri1994’de tarım dışında 1 milyon 648 bin kendi hesabına çalışan erkek istihdamı olduğunu gösteriyor. Bu sayı 2005’e kadar 2 milyon 186 bine çıkıyor. Ardından hızlı bir düşüş başlıyor. Tam da büyük alış veriş merkezleri furyasının başladığı dönem. Kendi hesabına çalışan istihdamı 2011’de 1 milyon 751 bine düşüyor. Altı yılda 435 bin net istihdam kaybı. Bu rakamın esnaf kıyımını tüm dehşetiyle yansıtmadığını belirtmeliyim. Bu arada avukat, mali müşavir, doktor gibi kendi hesabına çalışan grubundaki modern istihdam artışını da hesaba katmak lazım. Ayrıca Anadoluhisarı’nın esnaf öyküsünün gösterdiği gibi açılan ve kapanan dükkan rotasyonunu da yansıtmıyor.

Kapitalistleşme tam gaz

Gerçek şu ki perakende ticaret sektörü son yıllarda hızlı bir ‘modernleşme’ süreci yaşıyor. Joseph Schumpeter’in “yaratıcı yıkıcılık” kavramıyla ifade ettiği tipik bir kapitalistleşme süreci söz konusu. Büyük mağazaların yıkıcı rekabeti altında geleneksel esnaf yok oluyor. Kendi hesabına çalışanların yerini ücretli çalışanlar alıyor. Ancak sanılmasın ki dükkanı kapatan esnaf ücretli işçi oluyor. Bu dönüşüm hiç de kolay değil. Zaten büyük mağazalarda çalışan dükkanını kapatmış esnafa rastladığımı hatırlamıyorum. Bu sancılı sürecin kaçınılmaz olduğunun farkındayım. Ama ben yine de Anadoluhisarı’nın tarihe karışan geleneksel esnafını özlüyorum.

How bad is it going in Europe?

The European Union entered 2013 full of uncertainty despite some achievements realized in 2012. In a recent interview with German daily Handelsblatt (Jan. 2), Joseph Stiglitz, Nobel Prize economist, stated that “the real risk for the World economy is in Europe."
The American economist points to the ongoing economic difficulties for Spain and Greece, which are still in recession, and the absence of signs that would allow them to exit from it. Stiglitz believes that the purchase program of Treasury bonds implemented by the European Central Bank can only be a temporary solution since the ECB requires austerity conditions for its financing. According to Stiglitz this conditionality will only have the effect of aggravating the state of the sick. I agree with Stiglitz's diagnosis. The eurozone could not solve its structural problems. Even I can assert that European managers don't have an agreed-upon strategy. The basic problem is the absence of a growth perspective. The divergence between North and South regarding economic fundamentals persist and the only cure proposed for the moment is the pursuit of austerity and painful reforms. Let's first look at the table below summarizing the state of the divergence in the eurozone. 2013 forecasts of the main economic indicators for some eurozone countries (%) Germany Italy Spain Greece Interest rate 1,3 4.5 5.3 11.9 Debt to GDP* 80.4 (81.8) 129.6 (127) 100.2 (93.8) 193.2 (181.3) Growth rate* 0.6 (0.9) -1 (- 2.2) - 1.4 (-1.3) - 4.5 (- 6.3) Unemployment* 5.5 (5.3) 11.4 (10.6) 26.9 (25) 26.7 (23.6) Source: OECD, Bloomberg * The figures in the brackets are the late estimations for 2012 Since ECB President Mario Draghi declared that “the euro is irreversible” and since he started the purchase of sovereign bonds without limit, a certain calm occurred in financial markets. Italy and Spain can continue to borrow at the lowest rates, but their current rates (4.5 and 5.3 percent) are still quite high, putting strong pressure on their budgets. The public debts of these two big countries, “too big to fail,” will be continuing to increase in 2013 (see table) because they will still be in recession and because they will be still unable to bring out sufficient primary surplus in their budgets. The least adverse event could provoke speculative panic on their sovereign debt, squeezing the ECB into the corner. Unfortunately, these kinds of events are quite likely. General elections will be held in Italy on Feb. 24. “Cavaliere” has come back. In case of Mr. Silvio Berlusconi's victory -- this cannot be disregarded -- it will be very bad news for Europe given his anti-euro and anti-Germany discourse. The risk of a reversal in the reforms implemented by Mario Monti is serious. In Spain there are no elections, but Prime Minister Mariano Rajoy is having great difficulty in meeting the budget deficit targets. Spain must roll on 21 billion euros of public debt in the coming weeks, and this can get investors nervous if they doubt the solidity of Spanish public finances. Admittedly, Spain cannot afford an increase in its interest rates, and in such a case the recourse to the European Stability Mechanism (ESM) will be unavoidable. Greece continues to be the moribund member of the eurozone. It was rescued in extremis but it now faces very hard homework, containing tax increases, wage decreases, public employee firings and huge privatizations. The Greek economy will find it hard to reach sustainable growth for a long time even after the country repays its sovereign debt -- which will reach three times its national income. A very large write-off is unavoidable and everybody, particularly Chancellor Angela Merkel, is aware of this necessity. But since such a “haircut” will concern mainly the pocket of the Northern Europe taxpayers, Mrs. Merkel will wait until the German general elections scheduled for September before accepting the write-off. In the meantime she will be hoping that the Greeks will be able to cope with the deepening austerity and still increasing unemployment (see table). This is not sure at all. Alexis Papachelas, a columnist for the Ekathimerini newspaper, recently expressed very well the political risk regarding the chances of the austerity plan. He finalized his article of Dec. 29, 2012 with this conclusion: “The fact is that we need to rebuild the country from its foundations. The present coalition government cannot do this because on the one hand it is being pulled down by hands within its own parties and on the other it is faced with an opposition whose only demand is that everything stops.” As it was the case last year, this year we will also be obliged to follow the European saga, holding our breath.

Pro-coup mindset waiting for AK Party's failure in economics

Tanks in Sincan, February 28, 1998 Two weeks ago, an important judge's report on attempts by the Ergenekon criminal organization to overthrow the government of the Justice and Development Party (AK Party) was covered by the press. Judge Hüsnü Çalmuk of the İstanbul 13th High Criminal Court had prepared a preliminary report based on the contents of hard disks used by the military between 2005 and 2009, provided by the General Staff at the request of the court.
According to this report, the military had been working between 2005 and 2009 on a subtle strategy to prepare the political ground for a military coup. This strategy would have had to have begun with an admission. The coup-plotters had to have conceded that the atmosphere was not favorable for a military coup because of the popular support enjoyed by the AK Party. In order to explain this support, reasons such as a lack of education among the public, unemployment and poverty were given. The strategy then recommended tactics to engineer an atmosphere that would be conducive to a coup, including using the media to this end. These tactics were discussed amply by Etyen Mahçupyan in Today's Zaman (“Ergenekon's recent tactics,” Dec. 27). The feature of interest in these recent tactics for an economist is, of course, their economic dimension. So, I would like to focus on this. Included in Judge Çalmuk's report is the following analysis made by the coup-plotters: “The lost of the social support for Ak Party will be made possible either trough a disruption of the cooperation between Ak Party and the global capital or trough a lost of power of the global capital in such away that the economic stability will be compromised. Conditions are not ripe for overthrow the Ak Party by violeance or other means. In case of coup attempt without cooperation with the central powers could deteriorate the economic indicators overnight. The best strategy to implement from a psychological standpoint is to wait untill the existing harmony between Ak Party and central powers is lost or untill the global capital is weakened world wide in such a way that it will also be weakened in Turkey”.  I should confess that translating these sentences from Turkish to English was not easy at all. I tried to be as faithful as possible to the original wording. Obviously, the strategy expressed in this statement needs to be translated into terms of political economics so that it will make, I hope, the issue at hand more comprehensible. It seems that pro-coup circles have two basic problems, namely the popular support for the AK Party government and the risks associated with a premature coup. If they overthrow the government in some way or another, they risk destabilizing the economy. If they were to do so, they would shoulder all of the responsibility. They would not only be incapable of managing the economic crisis they had caused, but the majority of the population would strongly oppose the new government they put in place. So, they first need an economic crisis. Here, a third problem appears. How could they provoke an economic crisis? The only way they foresee this is the withdrawal of support given by “central powers” (by which they surely mean the United States and Europe) to the AK Party. At first glance, this strategy could seem malicious as well as naïve. However, if we look back at the context of the last military coup, that of Feb. 28, 1997, we will have to admit that this strategy seems more rational. In the years leading up to the May 27, 1960 coup, the economy had been getting worse and worse. Prices were increasing and a shortage of hard currency was constraining imports. The ruling Democrat Party (DP) was unable to take on additional foreign loans because it had lost the support of the “central powers” by refusing an agreement with the International Monetary Fund (IMF). In August of 1958, Prime Minister Adnan Menderes was finally obligated to accept a stabilization program with the IMF. The Turkish lira had devaluated more than 200 percent, fueling even higher inflation that was eroding the purchasing power of the urban middle class. The circumstances preceding the Sept. 12, 1980 coup were even worse. Inflation had reached triple digits, a shortage of hard currency was causing a shortage of basic goods and the country's gross domestic product (GDP) was shrinking. We know also that Gen. Kenan Evren, then chief of General Staff, and his colleagues allegedly had the support of the US in ousting the government. The infamous postmodern coup of Feb. 28, 1997, occurred in a very similar context, characterized by serious mismanagement of the economy by the coalition “Refahyol” government. Given this context, the bottom line is that future coup-plotters can wait until Doomsday, so long as the AK Party does not fail in its management of the economy.

2013 için iki senaryo

Ekonomi köşe yazarlarının yıl başında tahminlerini açıklaması gelenek haline geldi. Kaçış yok. Yeni yılın tahminlerine geçmeden önce geçen yılın tahminlerinin ne ölçüde başarılı olduğunu sorgulamak gerekiyor. Yazıya hesap vermekle başlayayım. 4 Ocak 2012 tarihli yazımın can alıcı bölümünü biraz kısaltarak aktarıyorum.

“İki senaryom var. Temel senaryom, 2011’in ikinci yarısında başlayan yumuşak inişin devam edeceği. Bu şu demektir: Büyüme yüzde 4-5 aralığında dengelenecek, cari açıkta düşüş belirginleşecek. Yüksek sayılabilecek bir cari açık devam etse de finansmanında sorun yaşanmayacak. Bu gelişmelere bağlı olarak kurda büyük şok beklemiyorum. Ama enflasyon aşağıya yönelse de yüzde 7’nin altına indirilmesi çok zor görünüyor...Kötümser senaryomun baş aktörü Avrupa’da yaşanması çok muhtemel durgunluk...AB’de kriz banka kredi hacminde sert bir daralmaya neden olabilir. Bu durumda daha yüksek bir kur, daha yüksek bir enflasyon ve çok daha düşük bir büyüme beklemek gerekir.”

2012’nin kötümser senaryoya yakın gerçekleştiği ortada. Büyüme yüzde 3’ün altında gelecek. Bahar aylarından itibaren durgunlaşan iç talebi gözlemleyerek “tatlı sert iniş”ten söz etmeye başlamıştım. Car açık beklediğim gibi gelişti. Ama enflasyon konusunda biraz kötümser kaldım. 2013 için iki senaryo gündemde. İlki ekonomi yönetiminin iyimser senaryosu. Gerek Orta Vadeli Program’da gerek Merkez Bankası Başkanı’nın açıklamaları 2013’ün dış dengelemenin devam ettiği ama aynı zamanda iç talepte kontrolü bir canlanmanın devreye girmesiyle büyümenin yüzde 4’e buna karşılık enflasyonun ve cari açığın düşmeye devam edeceği bir yıl olacağına işaret ediyor.

Beklenen gerçekleşmeyebilir

Bu ideal bir senaryo. Eğer gerçekleşirse ekonomi yönetimini kutlamak gerekir. Umarım yanılırım ama ben o kadar iyimser değilim. İç talepte sınırlı canlanma konusunda sorun görmüyorum. Merkez Bankası son dönemde para politikasını gevşetti. Piyasa faizleri düştü, kredi faizleri takip ediyor. Bu ortamda iç talepte bir canlanma olması şaşırtıcı olmaz. Ancak bu canlanmanın zayıf kalma ihtimali göz ardı edilmemeli. Türkiye’de hane halkları aşırı borçlu değiller. Bununla birlikte fazla hızlı borçlandılar. Düşen faizlere verecekleri tepki zayıf kalabilir. Keza, kapasite kullanımının düşük seyrettiği ortamda firmalar yatırım konusunda fazla iştahlı olmayabilirler.

Son tahlilde iç talebin bu yıl büyümeye sınırlı ölçüde katkı yapmasını bekliyorum. Bence asıl sorun resmi senaryonun net ihracat boyutu. İç talepteki canlanmaya rağmen ihracatın ithalattan daha hızlı artmaya devam etmesi hangi mekanizmalar sayesinde gerçekleşecek?. Döviz kurundan medet umamayız. Merkez Bankası reel kurun mevcut düzeyini koruyacağım diyor. Ağırlığı azalsa da halen en önemli ihracat pazarımız olan Avrupa’nın durumu ortada. Doğu ve Güney pazarlarında Irak dışında ihracatta hızlı artışlar beklemiyorum. İçerden kaynaklanacak bir maliyet ve verimlilik şoku da gündemde değil. Yapısal reformlar ardı ardına yapılacak üç seçimin ertesine kaldı gibi duruyor.

Bu koşullarda 2013’te büyümenin iç talepte sınırlı canlanma sayesinde bir miktar toparlanmasını, enflasyonun düşük kalmasını, buna karşılık ithalatın ihracattan daha hızlı artmaya başlaması ile net ihracatın büyüme negatif katkı yapmasını bekliyorum. Büyümenin yüzde 4’üh altında kalması, cari açığın ise yeniden artmaya başlaması çok muhtemel. Böyle bir artış bu yıl sorun yaratmaz ama dengelemenin yarım kalması ilerde başımızı ağrıtacaktır.