The central bank did what it had to do

For weeks I have been trying to explain in this column why the Turkish Central Bank must increase its interest rates.
I wrote that the causes of the exchange rate drift were mostly to be found in the current political crisis, but a reaction from the central bank was needed because the wait-and-see policy has been risking further deepening concerns with respect to its independence, as well as increasing the risk of recession. Last week, the Monetary Policy Committee (PPK) contented itself with a very timid reaction that did not convince economic actors at all. One week later, the PPK met urgently and decided to sharply increase its various interest rates. I will later support the meaning of this move and its implications, but the first question to be answered is why the PPK did not make this decision one week earlier. The first inflation report of the year was published last Tuesday and shows clearly that Turkey, as of the end of December, has widely diverged from other emerging markets. Indeed, Turkey's Country Default Spread (CDS) premium (the risk premium) as well as the depreciation of the Turkish lira have reached high levels compared to Brazil, South Africa and Indonesia. The leading market interest rate of Treasury bonds reached 11 percent, well above the de facto interest rate of the central bank at 7.75 percent and at the upper limit of the interest rate corridor. This was a clear signal that monetary policy was unable to determine the market rates. In other words, enough information was available for the central bank to convince its management to strongly react to these facts by using its interest rate as a weapon, even more since massive sales in US dollars have been revealed as inefficient to prevent the drift of the Turkish lira. The central bank's management missed this opportunity and caused deep concerns regarding its ability to operate independently, disregarding the political pressures. So, what happened within a week? I wrote last Tuesday in this column that Ali Babacan, the deputy prime minister in charge of economic affairs, knowing the crucial value of the central bank's independence and knowing also that the central bank may be obligated to react much more aggressively if the depreciation of the lira persists, has been striving to thwart political pressures of some ministers, particularly Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan. Mr. Babacan said, “It is absolutely wrong to violate the independent sphere of the central bank.” And I add, “I hope Mr. Babacan will be heard.” It seems that he has been heard, but with some delay. This does not mean that the existing furious debate within the government regarding monetary and exchange rate policies has definitely been terminated. On Tuesday evening, before an unscheduled meeting of the PPK, Mr. Erdoğan made a very critical statement. In response to question on the interest rate policy, he underlined the independent status of the central bank and said that it will make its own decision. Nevertheless, he could not allow himself to add that he is against an interest rate increase and that, in the event of an increase, the central bank management will be responsible for the consequences. We know the outcome. The PPK increased all its interest rates in a dramatic fashion from 425 to 550 basis points. At first glance, this increase seemed a very harsh one. That was my first reaction on Tuesday at midnight. However, the devil being in the details, I nuanced my first reaction when I read in the morning a short communiqué from the PPK. In fact, the central bank decided to use its policy rate instead of its overnight lending rate, which was at 7.75 percent. Since the policy rate has increased from 4.50 to 10 percent now, the central bank's lending rate increased only by 225 basis points. Now, we have two questions to be answered. First, will this harsh reaction be able to decrease the fever of the exchange rate? I think so, but the evolution of political uncertainties must also be taken into consideration. The second question is about the consequences of the interest rate response. In fact, this is a false question. The right one is: What might be the consequences of the interest rate response compared with those of a deeply depreciated Turkish lira? I will try to develop my answer this Saturday, but the faithful readers of this column know my essential point of view: The consequences of a deeply depreciated Turkish lira would have been worse.

Merkez Bankası’nın zor günü

Düşünceli olmakta haklı

Bu satırları okurken sizler Para Politikası Kurulu’nun (PPK) aldığı kararları öğrenmiş olacaksınız. Bu karalar Merkez Bankası açısından önemli bir sınav niteliğinde. Yönetim üzerine düşen siyasetin gölgesini bertaraf etmek zorunda. 1990’larda yaşanan kepazeliklerin ardından gelen ve “Kemal Derviş reformları” olarak adlandırdığımız ekonomik devrimin kuşkusuz en önemli kazınımı Merkez Bankası’nın bağımısızlığıdır. Bu topraklarda Bizans’tan Osmanlı’ya, tek parti döneminden çok partili döneme bağımsız / özerk ekonomik kurumların varlığı “herşeye kadir devlet” ve onun yumuşatılmış versiyonu olan “milli irade” geleneğimiz ile mutlak uyuşmazlık içinde olageldi. Bu kurumların en hayatisi niteliğindeki Merkez Bankası hep siyasal iktidarların dümen suyunda hareket etti.

İlk tehlike sinyalleri

            Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarının bağımısız Merkez Bankası’na saygısı bir bakıma eşyanın tabiatına pek uygun değildi. Buna rağmen AKP bu bağımısızlığa dokunmadı, çok da faydasını gördü. Taki, Başabakanımız faiz-enflasyon ilişkisi konusuna  girene kadar. İlk tehlike sinyalleri enflasyonu düşürmek için düşük faizin “daha etkili” olduğu savları ile kenidini gösterdi. Fazla üzerinde durmadık. Ardından “faiz lobisi” heyülası gündemimize girdi. Durum ciddiyet kespetti. Faiz lobisi söyleminin Merkez Bankası’nın üzerinde siyasal baskı oluşturduğunu, bu baskının ilerde banka yönetiminin elini kolunu bağlayabileceğini, gerektiği zaman faiz aracını kullanmakta zorlanabileceğini bu köşede pek çok kez dile getirdim.

            Son dönemde Merkez Bankası durumu iyi idare etti. Gerektiğinde faiz arttırmaktan da çekinmedi. Geliştirdiği araç çeşitliliğinin (faizi koridoru, ROM vb.) baştan itibaren destekçisi oldum.  Her ne kadar yüzde 5’lik enflasyon hedefine bir türlü yaklaşılamasa da enflasyonun alıp başını gitmesi engellendi, kur istikrarı büyük ölçüde sağlandı, TL aşırı değerlenmedi, büyüme yüksek olmasa da (Türkiye için) dengeli seyretti. Nitekim, 2013 yılında yüzde 4 civarında bir büyüme, altın hariç  düşen bir cari açık ile sağlanabilidi.

Kimyası bozuldu

            Ne var ki 17 Aralık sonrasında Merkez Bankası’nın kimyasını bozacak ölçüde sert müdahelelere tanık olduk. Bir bakan çıktı “millet faiz artışı istemiyor” dedi. PPK’nın geçen haftaki bekle gör politikasına Başbakandan tebrik geldi. Bir tek Babacan Davos’tan Merkez Bankası’na karışmayın deme cesaretini gösterdi. PPK geçen hafta önemli bir fırsatı kaçırdı. Dün açıklanan Enflasyon raporunda, ki Aralık sonu bilgilerini içeriyor, Türkiye’nin diğer yükselen piyasalardan ayan beyan ayrıştığı açıkça görülüryor. Raporda risk primi artışında, kur artışında Türkiye’nin Brezilya, Güney Afrika ve Endenozya’dan uzak ara öne çıktığı açıkça görülüyor. Kaldı ki, iki yıllık gösterge faiz tavan yapmış, reel faiz bizzat Merkez Bankası’nın hesabıyla yüzde 3’e çıkmış durumdaydı. Reel kur ise 2003’ten bu yana en düşük seviyesinde.

Enflasyon raporundaki yüzde 5,3’ten yüzde 6,6’ya çıkarılan yeni enflasyon tahmini şimididen kadük durumdadır. Yeni tahmin yükselen kurun etkisini 0,5 puan kabul ediyor. Oysa mevcut kur düzeyinde en az 2 puanlik etki kaçınılmaz. Şunu söylemeye çalışıyorum. Geçen hafta PPK’nın faiz artırması için elinde yeterince veri, olgu ve bilgi vardı. Ama yapmadı. Şimdi Dolar 2,40’a dayandı diye acilen PPK toplanıyor. Faiz artışı kesin gibi. Ama bu kez çok daha sert bir artış gerekebilir. Çünkü Merkez Bankası’nın bağımsızlığı tartışılmaya başlandı. Yönetim lafla değil işle bağımsız olduğunu kanıtlamak zorunda. Bu gece (dün gece oluyor) bana uyku yok. PPK kararları gece yarısı açıklanacak.  Sonrasını haftaya tartışırız.  

I appreciate the efforts of Mr. Babacan, but...

Vice Prime Minister Ali Babacan at Davos I was not in Turkey last week, but it was still a very passionate one. I visited Cordoba and Granada, the two main centers of the Andalusia civilization during the period between the eighth and 15th centuries in what is now Spain. It was a civilization that succeeded not only in building very beautiful as well as sophisticated mosques and palaces, but also a multicultural society where Muslims, Jews and Christians enjoyed freedom of belief and contributed jointly to the progress of humanity. The decline of the Andalusia civilization began with a military coup that was perpetrated by the legendary commandant Al-Mansour, or Almanzor, against the last Umayyad caliph.
This coup opened the way for the “fitna” (internal fight in Arabic), and a civil war followed in 11th century. The political divisions in the country and the long-lasting political instability paved the way for the Reconquista, though it still took almost two centuries, beginning with the fall of Cordoba in 1236 and ending with the surrender of Granada in 1492. While I was admiring the legacy of the Andalusia civilization, my mind was on my country's economic turmoil that has deep political roots. In countries where independent economic institutions are not well established and the separation of the economy from the polity is not secured, political uncertainties may cause great damage to the economy. I think this is a shortcut explanation of what is happening nowadays in Turkey. In my recent columns I tried to explain why the Central Bank must react to the unending climb of the exchange rate through an increase in the interest rates. I was aware that the causes of this steady rise were mostly to be found in the current political crisis, but a reaction from the Central Bank was needed because the wait-and-see policy has been risking further deepening concerns with respect to its independence. Last Tuesday, the monetary policy committee (MPC) contented itself with a very timid reaction: It decided to sell money some days at 9 percent instead of 7.75 percent. This did not convince economic actors at all and the exchange rate breaks new records every day. When I came back from my short holiday, I got up to date on the events and comments that I had missed. What struck me the most was the efforts of Mr. Babacan, the deputy prime minister in charge of economic affairs, trying to convince an audience in Davos that the exchange rate shock is transitory, the EU anchor is solid, the adverse effects of Turkish firms' debts on their balance sheets are exaggerated and last, but not least, that the independence of the Central Bank is not at stake, despite the unfortunate statements of some ministers. So, here are Babacan's arguments in a nutshell and my brief comments. Babacan believes that the exchange rate shock is transitory since the shock did not have its origin in capital outflows, but was due to panicky purchases of hard currencies by Turkish firms that are indebted to “some extent.” The fact that foreign capital is not flying out is certainly good news, but not enough to conclude that the shock is transitory. If Turkish firms purchase US dollars at very high rates, this means that they expect further depreciation of the Turkish lira. The question is: How will these dangerous expectations be reversed? Mr. Babacan offers only some weak arguments. He claims that the “EU anchor is solid” and that the political uncertainties will soon dissipate. Yes, the EU anchor is in place for the moment, but no one can guarantee that this will be the case if the government insists in its ambitions to control the judiciary. As for political uncertainties, I believe that they will last at least until the local elections of March 30 and even after that date, I do not think that they will be easily dispersed. According to Mr. Babacan, the debts of Turkish firms denominated in hard currencies are not so dangerous. Indeed, he claims that owners of these firms have large deposits in foreign currencies enough to help repay their debts. Yes, but do not confuse the personal fortunes of Turkish capitalists with the value of their firms. They can easily choose to keep their fortune intact instead of providing their firms with equity. The most dramatic of Mr. Babacan's efforts has been the defense of the Central Bank's independence. He knows very well that Central Bank may be obliged to react much more aggressively if the depreciation of Turkish lira persists. The deputy prime minister sent clear warnings to other ministers who like to recommend what the Central Bank must or must not do, saying, “It is absolutely wrong to violate the independent sphere of the Central Bank.” I hope Mr. Babacan will be heard.

Kadın işgücü piyasasında şaşırtıcı gelişmeler

Sizler bu yazıyı okurken ben Andaluzya’da olacağım, kısa bir tatil için. Yani yazıyı dün toplanan Para Politikası Kurulu’ndan önce yazıyorum. Bu kısa tatil olmasaydı el mecbur PPK kararlarını tartışacaktım. Tatilin yarattığı fırsattan istifade Türkiye’de çalışan kadın sayısının düşüklüğü sorununa son bulguların ışığında bir göz atmak istiyorum.

            Geçen hafta Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (Betam) bir araştırma notu yayınladı. “Kadın işgücü piyasasında şaşırtıcı gelişmeler” başlıklı notta çalışan kadın sayısı artışında son yıllarda ortaya çıkan ivmelenme analiz ediliyor. Bu ivmelenmede önemli miktarda orta yaşa mensup vasıfsız ev kadının çalışmaya karar vermesi önemli paya sahip. Sizi bilemem ama bu beklenmedik gelişme benim için sürpriz oldu.

             Türkiye’de kadınların işgücüne katılımının düzenli artışa rağmen halen çok düşük olduğu herkesin malumu. Genel katılım oranı yüzde 30’u ancak aşabildi. Bu oran Avrupa’nın en düşük kadın katılım oranlarına sahip İtalya  ve Yunanistan’da yüzde 55 civarında. Tarımı dışlarsak kentlerde bu oran 2005’ten 2012’ye yüzde 18,7’den yüzde 26,1’e’yükseldi. Bu dönemde kentsel kadın işgücü 1 milyon 700 bin, istihdam ise 1,5 milyon arttı. Her ne kadar kadın işsiz sayısında 200 binlik artış olsa da yüksek isgücü ve istihdam artışları kentsel kadın işsizlik oranını yüzde 17’den yüzde 15,5’e düşürdü. Bu kadınların büyük çoğunluğunun iş bulduğunu, bu işlerin de kahir ekseriyetinin ücretli ve kayıtlı işler olduğunu özellikle vurgulamak isterim.

Son dört yılda olağanüstü artış

            Verilere yakından bakıldığında kadın istihdamında gözlemlenen artışın büyük bölümünün (yüzde 70’i) 2008-2012 döneminde gerçekleştiği görülüyor. Bu dönemde kentlerde kadın istihdamı 1 milyon 225 bin arttı. Bu artışın yarısını yüksek okul mezunları oluşturuyor. Bu normal bir gelişme çünkü yüksek okul mezunu kadınlar arasında katılım oranı (yüzde 70) çok yüksek. Yüksek okul mezunu sayısı arttıkça kadın işgücü ve istihdam artıyor. Araştırma notunda yer alan yaş gruplarına göre yıllık katılım eğrilerinde yüksek okul mezunlarında 45 yaşa kadar bir değişiklik gözlemlenmiyor. Buna karşılık 45 yaş sonrasında katılım oranlarında artış var. Bu artış büyük ölçüde ortalama emeklilik yaşındaki artıştan kaynaklanıyor.

            Aynı eğriler lise mezunu kadınların 25-54 yaş arasında işgücüne daha fazla katıldıklarını gösteriyor. Diğer ifadeyle orta yaş mensubu evli kadınların giderek artan oranda çalışmaya karar verdikleri anlaşılıyor. Dikkat edin, burada lise mezunu kadın sayısı artıkça genç kadın grubunda işgücü ve istihdamın artmasından söz etmiyorum. Bu yapısal dinamik zaten mevcut. Dikkat edilmesi gereken nokta çalışmayan orta yaşlı kadınların giderek artan bir bölümünün çalışmaya karar vermiş olması.

Vasıfsız orta yaş kadınların çalışma iştahı

            Ama esas şaşırtıcı gelişme lise altı eğitime sahip, evli orta yaş mensubu kadın grubunda 2008’den sonra işgücüne katılımda sıçrama meydana gelmiş olması. Bu vasıfsız kadınların 25-54 yaş grubunda katılım oranı 2008’den 2012’ye yüzde 13’ten yüzde 20,3’e yükselmiş. Dört yılda yarım milyona yakın düşük eğitimli kadın çalışmaya başlamış. Bu kadınların yaklaşık üçte ikisi ücretli ve kayıtlı işlerde istihdam edilmişler.

            Bu çarpıcı gelişmenin nedenlerini tam olarak bilmiyoruz. Bazı ipuçları ve daha ayrıntılı bilgi için Betam’ın notuna bakmanızı tavsiye ederim. Ancak şurası kesin:. Çalışan kadınların, özellikle de düşük eğitimli orta yaş mensubu çalışan kadınların sayısı bu hızla artma devam ederse sadece sadece ekonomide değil, toplumsal düzeyde de önemli sonuçlara hazır olalım.       

Awaiting the central bank's reaction

Taxi drivers are known as people with a good flair for economic speculation. We, the economists, make predictions based on reflections that combine economic theory and intuition, but we prefer to wait for the largest volume of statistics possible before risking a forecast. When the speed of economic events is rapid, waiting for the statistics becomes very painful, since, as an economist, you have to answer the standard, nasty question: How is the economy going? At those times, the flair of taxi drivers might be a great help.
On Thursday, when I hailed a taxi in front of my university, my driver recognized me thanks to my appearances on TV, and without losing a minute, he asked the famous nasty question. I answered “Not very well,” preferring to remain elusive. My driver reacted immediately, announcing vehemently, “The economy is going very badly.” “Why do you think so?” I asked. Because, he said, “My turnover has diminished by 40 percent since the new year,” adding that the current political crisis is so dangerous that it might lead to a civil war. “God forbid!” I said instinctively. “God forbids this in intelligent societies, not idiotic ones,” he responded. In fact, my taxi driver revealed not only an ambitious flair but also that he is a philosopher.   One hour later, when I was coming back to my office, I compared the flair of my first taxi driver with the new one. He confirmed to me that his taxi's turnover has effectively gone down. To be frank, I had been not thinking that the Turkish economy could be in such bad shape! In my last piece (“Exchange rate debate”) I argued that the duration of the Turkish lira's depreciation would be the determinant of economic growth. In other words, whether Turkey faces a recession or just slow growth will depend on the effects of the evolution of the exchange rate. Now, I think, thanks to the taxi drivers' flair as well as the evolution of the exchange rate since Monday, the risk of recession must be seriously considered. As of Friday, the dollar-Turkish lira parity exceeded 2.20, while it was around 2.17 a few days earlier. What happened in the meantime? Well, the crisis regarding the restructuring of the Supreme Board of Judges and Prosecutors (HSYK) through a new election system has deepened since the main opposition party, the Republican People's Party (CHP), refused the Justice and Development Party's (AK Party) proposal. Then the warnings coming from Europe about judicial independence became more vehement. European warnings must be considered seriously by the government, because they may result in a suspension of membership negotiations with the European Union if the incumbent party insists on its draft law to reorganize the HSYK.   Under these circumstances, the Turkish lira may continue to depreciate further. Even if it keeps its current value in the coming months, I am almost certain that a recession in the first quarter will be unavoidable, and if the political uncertainty is not dissipated, the slow growth that I predicted may become a recession for the whole year. Economic circles are now focused on the Monetary Policy Committee meeting to be held next Tuesday. As I already pointed out, the central bank cannot avoid reacting to this increase, i.e., by further tightening its monetary policy, since its credibility is already being questioned. I believe an interest rate increase has become unavoidable. Some commentators claim that an interest rate increase risks making the recession more probable. I do not agree. If the central bank's reaction is able to reverse the exchange rate and stabilize the USD-TL parity at around 2.10 at least, the damage caused to economic growth by higher interest rates will be less effective than the damage caused by an excessively depreciated Turkish lira. Indeed, in the worst-case scenario, investments and even private consumption risks being seriously affected. What might happen if an interest rate increase remains insufficient to reverse the pessimistic expectations and thus the exchange rate? This is a legitimate question, since the origin of the actual turmoil must be attributed mostly to the political crisis rather than economic factors. Probably an interest rate increase will not be a sufficient remedy, but it will announce, at least, that the central bank is not disoriented by the “interest rate lobby” discourse, and its independence is not in question. The best solution to the current threat is, of course, a compromise on the HSYK dispute between the incumbent party and the main opposition party, as President Abdullah Gül suggests. Nevertheless, if this compromise proves impossible, the central bank must move.

Merkez Bankası sert virajda

TCMB Başkanı Erdem Başçı düşünmekte haklı

Dövizin ateşi bir türlü düşmüyor. Bu satırlar yazılırken Dolar 2.20’ye dayanmıştı. Bir kaç gün öncesine kadar az da olsa gevşeme sinyalleri veren kur Morgan Stanley’in kötümser öngörüsüyle birlikte tekrar yükseldi. Morgan Stanley’in bölge baş ekonomisti Tevfik Aksoy oldukça iddalı öngörüler yaptı. Aksoy’a göre siyasal belirsizlikler nedeniyle Dolar-TL kuru Nisan’a kadar 2,30’a çıkacak sonra tedrici bir gevşeme olacaktı. Aksoy 2015 sonunda Dolar kurunu 2,15 olarak tahmin ettiklerini bildirdi. Kısacası, reel kurda sonunda bir düzeltme gelecekti.

Dövizin ateşinin yeniden yükselmesinden Morgan Stanley elbette tek başına sorumlu tutulamaz. Puslu hava alışık olduğumuz kur efsanelerini zaten yeniden tedavüle sokmuştu. Yerleşikler dövizlerinin üzerinde oturuyor, güneşin kendini göstermesini bekliyorlar. Satıcı olmayınca yapısal döviz talebi haliyle kuru yukarı itiyor. Geçen haftaki yazımda (“2014 nasıl bir yıl olacak?”) TL’nin Mayıs’tan bu yana yüzde 15 civarında değer kaybettiğini ve halen oldukça düşük değerli olduğunu belirtmiş, siyasal belirsizliklere FED’in bol kepçe para politikasının bitmekte olduğu olgusu da eklendiğinde TL’nin düşük değerini en azından bir süre daha korumasının muhtemel olduğunu söylemiştim.

İlk çeyrekte daralma olabilir

Son gelişmelere baktığımda, bu “bir süre daha” sözünün ima ettiği sonuçların büyük öneme haiz olduğunu düşünmeye başladım. Kurdaki muhtemel gelişmeler hakkındaki görüşümü hatırlatmak isterim. 2003 tabanlı reel kur endeksi 105 civarına kadar geriledi. Merkez Bankası’nın 120 düzeyini kurun rekabetçilği açısından makul kabul ettiğini biliyoruz. Temel gerekçesi gelişmiş ülkelere kıyasla verimlilik kazançları. Verimliliğin son iki yıldır yerinde saydığı düşünülürse, bu kazançların abartıldğı iddia edilebilir. Reel kur endeksinde taşınabilir düzeyi 115 bile kabul etsek, üzerine bir de yanılma payı koysak, yine de TL’nin reel olarak en az yüzde 5 değersiz olduğu sonucuna varırız. Bu hesap bizi bugün için Dolar-TL parisetsinde 2,05 civarına getirir.

Şahsen kurda geri dönüşün kaçınılmaz olduğunu düşünüyorum. Ancak kritik nokta bu düzeltmenin zamanlaması. Eğer Morgan Stanley’in iddia ettiği gibi ilk çeyrekte TL aşırı değersiz durumda olacaksa yüksek paritenin yıkıcı etkisi durgunluğa neden olabilir. Şirketlerin yükse döviz borcu nedeniyle bilançolarında ortaya çıkacak bozulma ile ithal yatırım mallarının fiyatlarında ortaya çıkacak kalıcı nispi artış yatırımları beklenenin üzerinde etkileyebilir. Bu etkilere bir de Merkez Bankası’nın bence kaçınılmaz hale gelen tepkisi eklenirse 1. Çeyrekte ekonomik daralma mümkündür.

Şöförün mahareti

Geçen hatfaki 2014 tahminimde böyle bir daralmayı düşük ihtimal olarak görmüştüm. Bu ihtimal giderek güçleniyor. Önümüzdeki hafta yapıcak olan Para Politikası Kurulu’dan nasıl bir karar çıkacağını doğrsu herkes gibi ben de merak ediyorum. 2014 yılında düşük büyüme kaçınılmaz görünüyor ama durgunluk olursa bunu kendimiz yaratmış oluruz. Para politikasında esaslı sıkılaştırma dövizin ateşini düşürmek için bence kaçınılmaz hale geldi. Büyüme açısından sıkılaştırmanın etkisinin yüksek kurun etkisine kıyasla daha az zararlı olacağını düşünüyorum. Ayrıca geçen yıl gerçekleşen yüksek bütçe performansı sayesinde maliye politikasında bir miktar gevşeme için yeterince alan var. Merkez Bankası zor bir virajda. “Faiz lobisi” söylemi arabayı devirmeden virajı almayı güçleştirdi. Şöfürün bir hayli maharetli olması gerekiyor.       

Exchange rate debate

The US dollar-Turkish lira (USD-TL) parity has become a critical issue for the fate of the Turkish economy this year since, according the headlines, Morgan Stanley predicted that the rate would continue rising up to TL 2.3 to $1 from its current level of 2.17.
This prediction fueled pessimistic forecasts in the markets. In fact, this was not the whole story told by Morgan Stanley. Indeed, one of its chief regional economists, Tevfik Aksoy, precisely said that the USD-TL exchange rate will rise up to TL 2.3 until the second quarter of the year, then it will close the year at TL 2.2 and finally it will be down to TL 2.15 by the end of 2015. Mr. Aksoy argued that the reason for upward movement of the exchange rate during the coming months is political uncertainty. Morgan Stanley also, in fact, expects a reversal in the exchange rate's movement, but within rather a longer period. The evolution of the exchange rate, specifically the duration of a depreciated Turkish lira, will be determinant of economic growth. In other words, whether Turkey will face a recession or just a year of slow growth will depend on the effects caused by the evolution of the exchange rate. I had already noted in this column the main channels through which these effects work. The first channel is the “balance sheet effect." At the aggregate level, Turkish companies are heavily indebted in US dollars and euros, but their balance sheets are in Turkish lira. When the Turkish lira experiences lasting depreciation and if the debt of a company, when denominated in hard currency, is high, the more its balance sheet will risk losses. It's needless to explain that in such circumstances a heavily indebted company may become bankrupt or may try to avoid bankruptcy by postponing investment plans and laying people off in order to use its work force more efficiently. The second channel that also adversely affects investments is the relative price of imported investment goods, which rise when the Turkish lira depreciates. Finally, the depreciation of the local currency increases import prices and then the rate of inflation is pushed up. The Turkish Central Bank cannot do without reacting to this increase, i.e, by further tightening the monetary policy since its credibility is already being questioned. The effect of a tighter monetary policy on investments and the demand for consumer durables are straightforward. Deputy Prime Minister Ali Babacan, fully aware of the matter, recently declared that the adverse effects of the exchange rate increase on inflation might only happen if this increase is long lasting. He added, "If things calm down within weeks or months, market indicators will be back to their normal levels." I have also claimed in this column that I sooner or later expect a reversal in the exchange rate and argued that the Turkish lira is actually well undervalued. In fact, the critical issue seems to be the evolution of the exchange rate in the short run, say in the coming weeks. If the Turkish lira's value continues depreciating as predicted by Morgan Stanley, or if it even remains at its current level during the coming months, we must expect a recession, at least in the first quarter. In order to understand this possibility, we need to go back once again to the fundamentals. The real effective exchange rate (REER) in December, as computed by the central bank, went down to almost 107 from about 121 in April last year. This number is considered more or less an equilibrium value, considering the catch up in productivity that occurred since 2003, the starting point of the index -- which was at about 100. One should note that in 2003, REER was quite competitive and the current account was almost balanced. It is true that we witnessed high gains in productivity from 2003 to 2008, but these gains then diminished. Nevertheless, when we consider a lower equilibrium value of the index, say for example 115, the Turkish lira would be undervalued by 5 to 8 percent. Even a reversal of 5 percent in the nominal exchange rate would scale back the exchange rate with the US dollar to around TL 2.06. This analysis is based, of course, on basic macroeconomic indicators. However, it is well known that market players do not care about the basics, particularly if the environment is fuzzy and rumors are waking up bad spirits. So, it is difficult to make a bet on the actual circumstances regarding an early reversal in the exchange rate. But on the other hand, I have to point out that, this time, investing in the US dollar also seems quite risky.

Amazing developments in female labor market

It is well known that only a minority of women work in Turkey. There is a very low female labor force participation rate, currently only just above 30 percent. When the agricultural sector is excluded, the percentage of women in the labor force is even lower.
Unqualified middle aged women started working In urban areas, the female participation rate had hardly reached 26 percent by 2012. Although the rate is on an upward trend with increasing education levels, the gap that exists with Italy and Greece, the two countries that have the lowest female labor force participation rates in Europe, is still very high. They each have a rate of around 55 percent. In order to achieve its challenging economic development ambitions, Turkey needs to increase the number of working women more rapidly than in the past. Indeed, more working women means more breadwinners in the household and therefore more income and more spending on children's education, as well as more savings and, finally, higher growth rates. In this respect, there is rather good news. Bahçeşehir University's Center for Economic and Social Research (BETAM) published research this week that analyzes recent developments in the female labor market. From 2005 (the year the Turkish Statistics Institute [TurkStat] started to publish quarterly labor market data) to 2012, female employment and the female labor force in urban areas increased by 1,500,000 and by 1,700,000, respectively; an increase of more than 50 percent in both categories. The number of unemployed women increased by 200,000, but the rate of female unemployment decreased from 17 percent to 15.5 percent thanks to the strong increases in employment and the labor force. It should be noted that significant growth in the number of working women occurred in recent years. Indeed, 70 percent of the overall increase took place between 2008 and 2012. The female participation rate in urban areas rose from 18.7 to 20.8 percent between 2005 and 2008, at an average of 0.7 percentage points per year while the participation rate reached 26.1 percent in 2012 and the yearly average increase has been 1.3 points. If this observed acceleration in the female labor force and employment continues during the coming years, Turkey will be able to catch up to Greece and Italy with respect to the percentage of working women by 2030. Is this catch-up plausible? Answering this question needs a comprehensive analysis, but a close look at the figures may already provide some hints. BETAM's research shows that the largest share of the acceleration both in the increase of urban female employment and the labor force might be explained by the rise in middle-aged and less-educated housewives in the labor market. Almost half of an increase of 1,225,000 in urban female employment during the last four years is women having at least a college degree. This fact is not surprising, since the participation rate at the college level is quite high (70 percent) and the number of female college graduates is regularly increasing. It should be noted that from 2005 to 2012 no changes are observed in the participation rates of college graduates when considering age groups, except for women over the age of 44. This means that there are no exceptional entries into the labor market at this level of education and the increase in participation rates at later ages can be easily explained by delayed retirement (See BETAM's 2013 research brief “Artık daha geç emekli oluyoruz” [We are postponing retirement]). So, we can conclude that the increase in the female labor force and employment at the college level will be slightly faster in the future because of later retirement. The surprise lies among high school graduates, but mostly among women having an educational attainment level of less than high school. The participation rates of women aged between 25 and 54 with a high school diploma are increasing regularly. This means that each year, some housewives with a high school-level education decide to work. But the impact of this group on the exceptional increase in the number of working women is rather limited, since high school graduates constitute only 15 percent of female employment. On the other hand, less-educated middle-aged women started to enter the labor market in great numbers in recent years. The participation rate of this group increased by 4.3 percentage points, from 11.7 percent in 2008 to 16 percent in 2012, while the increase in the participation rate for women aged between 25 and 54 jumped by 7.7 points, from 13 percent to 20.3 percent. What pushed these housewives to work? We do not know the answer yet. When we have that answer we can predict if the rise in the number of working women will continue in the future.

2014’te ekonomi

Eğer ekonominin üzerine siyasetin gölgesi düşmeseydi 2014 aşağı yukarı 2013’ün tekrarı olacaktı. Büyüme Orta Vadeli Program’ın (OVP) öngördüğü yüzde 4 civarında olurdu, bu yıl olduğu gibi. Geçen yıla kıyasla yatırımlar daha canlı olur, buna karşılık tüketimde bir miktar frene basılırdı. Kamu yine işi sıkı tutardı. OVP’nin 2014’te çok sıkı bir mali politika öngördüğünü hatırlatayım. 2014’te ekonominin zayıf noktası yine cari açık ve finansmanı olacaktı. Bununla birlikte cari açığın yüzde 7’nin altına inmesi pekala mümkündü. Tabi bir de enflasyonun öngörülen yüzde 5,3’e nasıl düşeceği tartışılabilirdi.

Oysa yıl biterken  yaşanan siyasal kriz ve kur şoku ekonomide taşları yerinden oynattı. 17 Aralık öncesinde iktidar partisinin oyları yüzde 50 civarında konsolide olmuş görünüyordu. İşsizlik artış eğiliminde olsa da, kişi başı gelir yüzde 2-3 civarında artıyordu. Bu koşullarda ard arda yapılacak üç seçimin siyasal istikrarı sorgulanır hale getirmesi söz konusu değildi. Gerçi başbakanın Köşk’e çıkıp çıkmayacağı, çıkarsa “Türk usulü başkanlık” sistemine geçilip geçilmeyeceği, barış sürecinin nasıl evrileceği, ertelenen yapısal reformların seçimlerin ardından gündeme gelip gelmeyeceği belirsizliğini koruyordu ama bu belirsizliklerin mevcut ekonomik gidişatı etkilemesi beklenmiyordu.

Büyüme düşer

Bu “business as usual” senaryosu artık mümükün değil. Her ne kadar iktidar partisinin sözcüleri aksini iddia etse de AKP’nin oylarında düşüş kaçınılmazdır. Tabi bu benim öngörüm. İktidar partisinin oy oranı yüzde 45’in altına düştüğü takdirde, ki bu çok muhtemeldir, bu sonuç Türkiye’yi yeni bir siyasal dengeye götürecektir. 2014 bu yeni dengenin oluşma sürecinin çalkantılarıyla geçecek. Bu çalkantılar ekonomiyi bir kaç kanaldan etkileyecektir.

Siyasal belirsizliğin en olmusuz etksinin yatırımlarda ortaya çıkması beklenmelidir. Özellikle yabancılar siyasal belirsizlikten çok etkilenmiy görünüyorlar. Yatırımları olmusuz etkileyecek bir diğer kanal da kur üzerinden olacaktır. Özel sektör firmalarının büyük miktarda net döviz borçlusu olduğu malum. Türk Lirası son iki haftada yüzde 8, son altı ayda da yüzde 15’e yakın değer kaybetti. Siyasal belirsizliklere FED’in bol kepçe likidite politikasının bitmekte olduğu olgusu da eklenirse, 2014’te TL’nin düşük değerini en azından bir süre daha koruması muhtemeldir. Bu durumda net döviz borçlusu firmaların bilançoluarının bozulması, bu bozulmaya bağlı olarak da yatırımlarını ertelemeleri, istihdamlarını kısmaları kaçınılmazdır. Ayrıca, düşük değerli TL ithal yatırım mallarının nispi fiyatlarının artması demektir. Bu artış da yatırımları olmusuz etkileyecektir.

Düşük değerli TL enflasyonla mücadeleyi de zorlaştırmıştır. 2013’ü yüzde 7,4 ile kapattık. Merkez Bankası’nın son tahmini yüzde 6,8’di. Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadele iradesi ve kapasitesi sorgulanmanın eşiğindedir. Bu yıl enflasyon yüzde 6 civarına çekilemezse Merkez Bankası ciddi kredbilite kaybına uğrayabilir. Enflasyon beklentisi artmaya başlarsa işler iyice zorlaşır. Bu bakımdan Merkez Bankası’nın para poltikasını daha da sıkılaştırması mukadder görünüyor. Yatırım ve dayanıklı tüketim malı talebi bu kanaldan da olmusuz etkilenecektir.

Ez cümle, 2014’te durgunluk olmasa da yüzde 4’ün bir hayli altında, yüzde 2-3 arası bir büyümeye hazır olmalıyız. Bu düşük büyüme işsizlik artışını daha da hızlandıracaktır. Yegane iyi haber cari açık cephesinden gelir. Düşük iç  talep ile düşük değerli TL’nin cari açığı yüzde 5 civarına çekmesi şaşırtıcı olmaz.  

Economic perspectives for 2014

During the last two weeks, this column has been occupied by debates over the graft investigation scandal. The political shock caused by this scandal shook many bricks.
The wall is still standing but it is certain that political uncertainty will remain until a new political equilibrium is reached. We will have our first clue about this on March 30, when we observe the change in the electoral support of the incumbent party. However, we will have to wait until the end of the electoral process. Since the third and final elections, the general one, will be held as early as autumn, the economy this year will be overshadowed by political uncertainties. What might the economic perspectives be in this context? Or, to state it in another way, is the Turkish economy still developing along the medium-term economic program (OVP), the economic roadmap of the government? Let's recall what was forecast in the OVP. The growth rate was targeted at 4 percent. Can this growth target be achieved? Since the devil is in the details, let's take a look at them. The main claim in the OVP is that growth in 2014 will be a balanced one, i.e., it will not be led exclusively by domestic demand but net exports will also positively contribute to it. Growth of final domestic demand is forecast to be 3.3 percent, the remaining 0.7 percent to be fulfilled by net exports. Indeed, exports are expected to increase by 8.5 percent in dollar terms while the increase of imports will be limited to 4.2 percent. The second claim of the OVP is that there will be a jump in private investments. They are expected to increase by 5.7 percent while public investments are expected to fall by 3.5 percent, despite the successive elections! Private consumption is expected to increase moderately by 3.2 percent. In addition, the foreign trade deficit will fall slightly from $98 billion to $95.5 billion, resulting in an improvement of $3 billon in the current account deficit (CAD). These changes will bring the ratio of CAD-to-gross domestic product (GDP) down from 7.1 percent to 6.4 percent. Finally, inflation will decline to 5.3 percent from its last forecast of 6.8 percent for 2013. I think the most critical issue will be the evolution of private investments. I claimed in my last few columns that the political uncertainty as well the concerns regarding the rule of law and the EU anchor will adversely affect investments. It is possible to compensate to some extent for the weak investment climate by higher public investment than planned in the 2014 budget. Nevertheless, this changing policy may jeopardize fiscal discipline. A rather relaxed attitude must be expected regarding current public expenditures, all the more so in the electoral context. Let me point out that the minimum wage as well as public employee salaries had been increased in real terms recently. Another critical issue will be the current exchange rate shock. The lira has depreciated by 8 percent in the last two weeks. If its current level is maintained in the coming months, this will have some mixed effects on the economy. An undervalued local currency always affects negatively private investments since the relative price of imported investment goods rises. Here, we have another adverse effect on private investments. That said, the depreciation particularly threatens inflation. The consumer price index (CPI) reached 7.4 at the end of December, well above the last forecast of the central bank. This year, the central bank absolutely has to bring down inflation, at least close to 6 percent. If not, its credibility will be at stake. Deterioration in inflation expectations must be prevented as soon as possible. A further tightening in the monetary policy seems unavoidable. In this case the demand for consumer durables would also weaken more than expected. We can still console ourselves with a narrowing CAD. Indeed, lower investment coupled with an undervalued lira will be very helpful in reaching export and import targets and a good performance with respect to the CAD can thus be expected. Considering these facts, growth of 4 percent this year seems to me to be out of reach. What growth rate might be forecast instead? This is a difficult question to answer. I have already said I do not expect a recession. Nevertheless, 2014 will be a year of balanced growth as planned in the OVP but a year of quite low growth at the same time. I will not be surprised if the GDP increase is limited to 2-3 percent. This would also mean a rather rapid increase in unemployment. So, how about the new political equilibrium?

Plot allegations: some simple facts

On New Year's Eve I was determined to watch Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan's New Year's discourse on TV. He vehemently tried to convince us once again about the existence of an international plot against Turkey through its economy.
According to Mr. Erdoğan, some dark plotters, together with domestic collaborators, have decided to prevent Turkey from becoming a global power through provoking problems in its economy, aiming to condemn the Turkish economy to a pattern of low growth. Two major events, the Gezi Park protests and the Dec. 17 “coup,” the day when a large judicial investigation involving the sons of ministers and businessmen close to the ruling party began, are obvious evidence of the international plot, according to the prime minister. Mr. Erdoğan claims that some global powers do not want a strong Turkey and that the corruption allegations are just pretexts. He argued that his government has always been intolerant of corruption. If this was not the case, thousands of kilometers of roads, and many schools and hospitals as well as big projects like Marmaray could not have been built. Needless to say, I was absolutely taken aback by these arguments and claims. However, since the prime minister insists on and tirelessly repeats the story, I think it deserves some comment. So long as the alleged plotters are not revealed, it is difficult to discuss the issue directly. Nevertheless, many implicit arguments can be developed. First of all, let me remark that I do not understand how a link exists between increasing public expenditures and reducing corruption. The reverse can also be argued. What I know is that the huge real increase of infrastructural public investments was possible by reducing real interest rates from sky-high levels to low levels thanks to fiscal discipline. I have always defended that this was the main economic achievement of Erdoğan's government. As to the allegations related to the Gezi Park protests, one should note that they are not new. Mr. Erdoğan had already pointed to an obscure “interest rate lobby” during the protests and the Capital Markets Board (SPK) was charged with unearthing it. The investigation was finalized weeks ago, and the infamous lobby could not be found. But on the other hand, with regards to interest rates, the Central Bank of Turkey increased its market rates and tightened monetary policy. What disappointed me more during the New Year's discourse was that the prime minister said absolutely nothing about Fed Chairman Ben Bernanke's announcement about monetary tightening, which coincided with the Gezi Park protests. Today, everyone, including the Turkish economic bureaucracy, knows very well that what caused losses in the stock exchange and pushed up the exchange rate, as was the case in other emerging markets, was not the protests but the change in the Fed's policy. What Mr. Erdoğan also neglected to say is that 2013 will be better than 2012 with respect to economic growth performance, despite the Gezi Park incidents. Indeed, after two years of very high growth in 2010 and 2011, the growth rate fell abruptly to 2.2 percent in 2012. The Treasury and the central bank were responsible for this decrease. They wanted to rebalance the economy, which was pursuing a crazy course as the current account deficit (CAD) was rapidly widening because of strong domestic demand-led growth. They were right, but growth slowed more than they were expecting. So, if we follow the logic of Mr. Erdoğan, one can easily accuse Deputy Prime Minister Ali Babacan and Central Bank Governor Erdem Başçı of being the chief plotters! Anyway, the growth rate in 2013 will not be less than 4 percent. Will the Dec. 17 “coup” cause more damage than Gezi Park? Probably yes, but not because of the corruption scandal itself but because of the reaction of the government to the graft allegations. I tried to explain in my previous columns that I do not expect a recession amid a financial crisis but rather decreasing investments that will lower the actual growth rate to around 2-3 percent and accelerate the increase of unemployment that is already perceptible. This unpleasant economic perspective will be the result of increased concerns regarding political stability and the rule of law and not over the corruption scandal. The strong criticism coming from the EU is helping to seriously jeopardize the EU anchor that is essential to foreign direct investment (FDI). However, it is up to Erdoğan as well as the Justice and Development Party (AK Party) management to move away the unpleasant perspective. It will suffice to come back to democratic reforms securing the plurality and the separation of powers in Turkey.

Yolsuzluk, ekonomi ve seçmen davranışı

Yeni yılın ilk yazısı. Herşeye rağmen 2014’ün Türkiye için istikrarlı, demokrasinin ve barışın gelişeceği, refahın artacağı bir yıl olmasını dileyelim. Ama gidişat malum. İktidar partisinin inanmış destekçilerini bir yana bırakırsak herkesin sorduğu soruyu sanırım basitçe şöyle formüle edebiliriz: Türkiye nereye gidiyor? Zor soru. Son yazımda siyasal belirsizliğin had safhada olduğunu belirtmiştim.

Sayın Başbakanın nereye götürmek istediği belli. Güçül bir başkanlık sisteminde başkan olmak ve Türkiye’yi inandığı gibi, bildiği gibi yönetmek istiyor. Bunun için yüzde 50 oy oranını korumak amacıyla seçmenlerini son yolsuzluk skandalını iktidarını devirmeye yönelik dış güçler ile yerli işbirlikçilerinin bir komplosu olduğuna inandırmaya çalışıyor. Daha vahimi, gizli yürütülmesi elzem olan soruşturmaları ve yargı sürecini kontrol altına almaya çalışıyor. Dahası, son derece tehlikeli bir söylemi benimsemiş durumda: İstiklal savaşından, vatan hainlerinden söz ediyor.

İlginç bir araştırma

İşin içinden nasıl çıkılacağını doğrusu kestiremiyorum. Ama şundan eminim: Tünelin ucunda ışığı görebilmemiz için 30 Mart kritik bir dönüm noktası olacak. Haziran 2011’de iktidar partisinin kazandağı yüzde 50 desteğin sayın Başbakanın tek adam tutkusunu kamçıladığı kanaatindeyim. Oysa yüzde 50’nin verdiği güç çok daha farklı bir yönde kullanılabilirdi. Artık iktidar partisinin oy oranında esaslı bir düşüş şart oldu.Tehlikeli gidişatı ancak seçmen durdurabilir. Bunun için AKP’ye destek veren ama partinin demir çekirdeği içinde yer almayan seçemlerin yapacağı uyarı hayati öneme haiz.

Bu mümkün mü? Yolsuzluk soruşturmaları, vahim iddialar, iktidarın anti demokratik girişimleri tarafsız seçmeni nasıl etkilyecek? Bu sorulara yanıt ararken çok ilginç bir araştırma keşfettim. Bu araştırmanın bulguları bize ışık tutabilir. Newyork Üniversitesin’den Joshua Tucker adlı bir siyaset bilimci Electoral Review adlı derginin 2013 Eylül sayısında bir makele yayınlamış:”Ekonomi, yolsuzluk ve oy: İsveç ve Moldova’dan deneysel bulgular”. Tucker şu soruya yanıt arıyor: Yolsuzluğa karşı duyarlılığın yüksek olduğu bir ülke ile düşük olduğu bir ülkede seçmen ciddi yolsuzluk iddialarının varlığında ekonomik gidişata bağlı olarak nasıl davranır?

Bu soruya yanıt verebilmek için yolsuzluğa çok duyarlı İsveç ile (Uluslararası yolsuzluğu algılama endeksinde 177 ülke arasında 3. Sırada) çok az duyarlı Moldova’da (aynı endekste 102. Sırada) deneysel bir anket yapmış. Bulguları şöyle: İsveçli seçmenler ekonomik gidişat nasıl olursa olsun iktidarı cezalandırıyor. Buna karşılık Moldova’da, eğer ekonomi iyi gidiyorsa yolsuzluk iddiaları seçmen davranışını fazla etkilemiyor. Ama eğer ekonomi kötü gidiyorsa Moldavyalı seçmen iktidarı cezalandırıyor.

Peki 30 Martta ne olur? Önce Türkiye’nin söz konusu endekste 55. Sırada olduğunu belirteyim. Yani yolsuzluğa duyarlılıkta İsveç ile Moldova arasında bir yerdeyiz. Ekonomik gidişata gelince. Son yazımda da belirttiğim gibi ekonomik kriz beklemiyorum. Herşeye rağmen, Merkez Bankası’nın bağımsızlığı ve tutarlı politikaları ile sıkı mali disiplin sayesinde makroekonomik istikrarın faza örselenmeyeceğini tahimin ediyorum. Buna karışılık siyasal belirsizilk, AB ile derinleşemekte olan çatışma ile hukuk devletinin geleceğine yönelik endişeler yatırımları olumsuz etkileyecektir. Bu yıl daha düşük büyüme, işsizlikte de daha belirgin bir artış bekliyorum.

30 Marta sadece üç ay kaldı. Bu etkenler kenidini sınırlı da olsa hissetirecektir. Öyleyse? İktidar partisinin oylarının bu koşullarda ne kadar etkileneceğini tahmin etmeyi size bırakıyorum. 

Yolsuzluk, ekonomi ve seçmen davranışı

Yeni yılın ilk yazısı. Herşeye rağmen 2014’ün Türkiye için istikrarlı, demokrasinin ve barışın gelişeceği, refahın artacağı bir yıl olmasını dileyelim. Ama gidişat malum. İktidar partisinin inanmış destekçilerini bir yana bırakırsak herkesin sorduğu soruyu sanırım basitçe şöyle formüle edebiliriz: Türkiye nereye gidiyor? Zor soru. Son yazımda siyasal belirsizliğin had safhada olduğunu belirtmiştim.

Sayın Başbakanın nereye götürmek istediği belli. Güçül bir başkanlık sisteminde başkan olmak ve Türkiye’yi inandığı gibi, bildiği gibi yönetmek istiyor. Bunun için yüzde 50 oy oranını korumak amacıyla seçmenlerini son yolsuzluk skandalını iktidarını devirmeye yönelik dış güçler ile yerli işbirlikçilerinin bir komplosu olduğuna inandırmaya çalışıyor. Daha vahimi, gizli yürütülmesi elzem olan soruşturmaları ve yargı sürecini kontrol altına almaya çalışıyor. Dahası, son derece tehlikeli bir söylemi benimsemiş durumda: İstiklal savaşından, vatan hainlerinden söz ediyor.

İlginç bir araştırma

İşin içinden nasıl çıkılacağını doğrusu kestiremiyorum. Ama şundan eminim: Tünelin ucunda ışığı görebilmemiz için 30 Mart kritik bir dönüm noktası olacak. Haziran 2011’de iktidar partisinin kazandağı yüzde 50 desteğin sayın Başbakanın tek adam tutkusunu kamçıladığı kanaatindeyim. Oysa yüzde 50’nin verdiği güç çok daha farklı bir yönde kullanılabilirdi. Artık iktidar partisinin oy oranında esaslı bir düşüş şart oldu.Tehlikeli gidişatı ancak seçmen durdurabilir. Bunun için AKP’ye destek veren ama partinin demir çekirdeği içinde yer almayan seçemlerin yapacağı uyarı hayati öneme haiz.

Bu mümkün mü? Yolsuzluk soruşturmaları, vahim iddialar, iktidarın anti demokratik girişimleri tarafsız seçmeni nasıl etkilyecek? Bu sorulara yanıt ararken çok ilginç bir araştırma keşfettim. Bu araştırmanın bulguları bize ışık tutabilir. Newyork Üniversitesin’den Joshua Tucker adlı bir siyaset bilimci Electoral Review adlı derginin 2013 Eylül sayısında bir makele yayınlamış:”Ekonomi, yolsuzluk ve oy: İsveç ve Moldova’dan deneysel bulgular”. Tucker şu soruya yanıt arıyor: Yolsuzluğa karşı duyarlılığın yüksek olduğu bir ülke ile düşük olduğu bir ülkede seçmen ciddi yolsuzluk iddialarının varlığında ekonomik gidişata bağlı olarak nasıl davranır?

Bu soruya yanıt verebilmek için yolsuzluğa çok duyarlı İsveç ile (Uluslararası yolsuzluğu algılama endeksinde 177 ülke arasında 3. Sırada) çok az duyarlı Moldova’da (aynı endekste 102. Sırada) deneysel bir anket yapmış. Bulguları şöyle: İsveçli seçmenler ekonomik gidişat nasıl olursa olsun iktidarı cezalandırıyor. Buna karşılık Moldova’da, eğer ekonomi iyi gidiyorsa yolsuzluk iddiaları seçmen davranışını fazla etkilemiyor. Ama eğer ekonomi kötü gidiyorsa Moldavyalı seçmen iktidarı cezalandırıyor.